Dia Mundial di Turtuganan di Lama; Kico tur nos por haci pa yuda e sorto aki pa sigui existi?

Dia 16 di juni tur aña ta celebra y observa pa Nacionnan Uni e Dia Mundial di Turtuganan di Lama (World Sea Turtle Day). E dia aki ta pa eleva conscientisacion pa cu e situacion dificil cu turtuganan di lama ta encontra cune y pa promove esfuersonan di conservacion. E pregunta cu Directie Natuur en Milieu (DNM) ta trece dilanti ta, cualnan ta e mensanan mas grandi mundialmente y na Aruba pa cu e sortonan protegi aki? Tur e 7 sortonan di turtuganan di lama ta riba lista di proteccion (Endangered Species Act) mundialmente, pero nan ta den peliger di extincion of nan existencia ta menasa pa actonan humano of condicionnan natural causa pa humanidad.

Di e 7 sortonan aki, 4 di di nan sigur ta bishita nos isla y nos awanan teritorial pa descansa y pa pone webo riba nos beachnan. E condicionnan aki na Aruba ainda ta mustra faborabel y preferi pa e populacion di turtuganan di lama. E problemanan cu e sortonan aki ta encontra mundialmente ta forma menasa pa nan existencia y ta pone nan bou stress innecesario. Ta hopi importante e trabounan di e grupo Turtuga Aruba ta haci pa conservacion y proteccion.

Di e 7 sortonan cu ta existi, 4 sorto ta encontra aki, esakinan ta: e Caret (Eretmochelys imbricata), Cawama (Caretta caretta), Turtuga Blanco (Chelonian mydas), Drikil (Dermochelys coriacea). Esun cu ta mas na peliger ta e Kemp’s ridley sea turtle (Lepidochelys kempii).

E menasanan di mas grandi cu e turtuganan di lama ta encontra cune ta entre otro:

  • E fenomeno yama Poaching:  E turtuganan di lama ta captura y mata ilegalmente pa nan carni, webo of casca pa benta of consumo propio. Esaki ta un menasa pa e cantidad di e sorto y ta aporta na extincion y ta causa disturbio den e ecosistema
  • Perdida di habitat: Turtuganan di lama mester di santo blanco di e beachnan pa pone nan neishi, pa ora e yiunan nace, nan por sali bin ariba facilmente. Desaroyo na e costanan ta destrui nan habitat. Tambe e luznan di e edificionan den cercania di beachnan ta desorienta turtuganan di lama. Esaki ta pone cu e bestia ta bay otro rumbo unda no ta lama, cu ta forma peliger pa nan bida.
  • Captura accidentalmente (bycatch): turtuganan di lama ta pega den redanan cu ta destina pa gara pisca y den canastanan.
  • Polucion di plastic: Turtuganan di lama ta confundi saconan di plastic pa jellyfish, nan cuminda principal. Esaki ta causa blokeo di nan sistema digestivo y causa nan morto.
  • Cambio di Clima: esaki ta causa cu e nivel di lama ta subi. Esaki ta causa cu e neishinan ta inunda riba e beachnan. Tambe e cambio di clima ta cambia temperatura di lama cu ta causa cambio den e sexo di e yiunan di turtuga, causando desbalansa.

Kico tur nos por haci pa yuda cu proteccion di e turtuganan di lama? Aki algun idea y pensamento:

  • Por aporta y sostene organisacionnan cu tin como meta conservacion di turtuganan di lama, manera e Turtuga Aruba. Po haci un donacion na e fundacion of por aporta door di bira miembro boluntario.
  • Reduci bo consumo di plastic y su impacto: Ora bay beach, uza productonan re-uzabel, preveni productonan di plastic di un solo uzo. Ta prohibi uzo di productonan solar cu kimico oxybenzone cu ta afecta nos coralnan y e ecosistema marino unda e turtuganan di lama ta come.
  • Sea un persona responsabel ora di recrea cu boto: Mester tin cautela  pa cu turtuganan di lama mas tanto ora ta cerca di costa. Mester bay poco poco pa duna nan espacio pa move trankil.
  • Raporta presencia di turtuganan di lama riba nos costa na Fundacion Turtuga Aruba. Si bo persona wak un turtuga di lama subi tera of nota e rastronan di turtuga notifica e  organisacion Turtuga Aruba na 592-9393. E organisacion y su boluntarionan ta experto pa maneha e situacion, bo persona no mag di stroba of mishi cu e turtuga di lama. No saca potret cu flash cu ta desorient’e. Turtuga Aruba ta haci e trabou di monitor di e actividadnan di e turtuganan di lama na Aruba y ta comparti e datonan cu nos di DNM.
  • Respeta e baricadanan di DOW cu tin poni riba nos beachnan. Esaki ta indicacion cu eynan tin neishi cu webonan di turtuga di lama.

Aki tin tipnan adicional cu ta yuda proteha turtuganan di lama:

  • Si bo ta snorkel of   sambuya y ta desea saca potret, no keda bay mas y mas cerca di e turtuganan di lama. Esaki ta clasifica como strobamento di e bestia cu tambe ta regla den e ley di proteccion di e sorto aki.
  • Scoge pa come cuminda di lama cu ta sostenibel. Ora scoge pa come seafood, opta pa esunan cu ta cultiva na un manera sostenibel. Esaki ta significa cu e cuminda di lama ta gara of cultiva na un manera cu no a causa daño na turtuganan di lama of nan hábitat. Esaki tambe kiermen no mata e sortonan  cu ta protegi pa pone riba menu den restaurant.
  • Boga pa proteccion di turtuganan di lama y nan habitat. Aporta y vocifera pa e areanan marino ta protegi. Formula maneho cu ta cuadra cu proteccion di e sortonan aki y nan habitat.
  • Siña un otro tocante di turtuganan di lama y nan balor. Comparti locual bo sa cu amigo y famia. Mas hende sa tocante e turtuganan di lama y di e menasa cu nan  ta encontra, mas chens lo tin pa hende tuma accion pa proteha e turtuganan di lama. Comparti e relato aki pa e yega mas cerca otronan cu no sa mucho.

Tumando e pasonan aki y mas, nos tur por yuda sigura e existencia di turtuganan di lama pa hopi aña mas, y asina mas generacion por disfruta di wak nan y sa di nan balor pa e bida marino. DNM ta gradici Turtuga Aruba cu nan trabounan y ta felicita Aruba riba e Dia Mundial di Turtuganan di Lama. Aki DNM ta comparti un potret cu fotografo Micheal Tromp a colabora cu nos pa asina aporta aun mas na conscientisacion di turtuganan di lama.

Share:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *