Riba e Dia Mundial di Suela (World Soil Day) e aña aki ta dedica na e tema “Suela saludabel pa ciudadnan saludabel”. E dia aki, celebra tur aña riba 5 di december, a bira un movecion mundial cu ta enfatisa e rol cu suela tin pa seguridad di cuminda, ecosistema y bienestar humano. Food & Agriculture Organization (FAO) di Nacionnan Uni, via su Aliansa Mundial pa Suela a ricibi e mandato na 2014 pa facilita e Dia Mundial di Suela. Tur aña, e tema di e dia mundial aki ta enfatisa un problema citicio di suela. Directie Natuur en Milieu (DNM) ta scoge pa elabora un poco mas di e tema y kico esaki ta nifica pa Aruba y con por eleva conscientisacion localmente.
DNM ta enfoca riba e importancia critico cu e tera bou di nos pianan tin den nos comunidad urbano pues den nos ciudad. Pa un isla manera Aruba, cu un poblacion creciente, e tema aki ta hopi relevante. Ta importante pa para keto na e pregunta si nos suela ta uno saludabel. Pasobra e tereno urbano ta provee servicionan ecosistemico esencial: ta apoya produccion di cuminda, ta filtra awa, ta warda carbono, ta regula temperatura y ta sostene biodiversidad. Tin un necesidad pa e espacionan urbano y e suela por sigura cu hende y naturalesa ta prospera hunto den ciudadnan cu ta saludabel.
Mas cu 95% di nos cuminda ta bin fo’i suela. Sinembargo, den bista di cambio di clima y actividadnan humano, nos suela ta degrada. Erosion ta den forma acelera, cu ta reduci infiltracion di awa y su disponibilidad. Esaki ta reduci e nivel di vitamina y nutrientenan den cuminda. Practica sostenibel di maneho di suela ta reduci erosion y contaminacion. E ta yuda mehora infiltracion y pa warda awa. E practica ta yuda preserva biodiversidad, ta mehora fertilidad di suela y ta yuda absorba carbono, tur esakinan tin un rol crucial den e lucha contra cambio climatico.
Suelanan saludabel den nos areanan urbano no ta solamente tera; nan ta un infrastructura scondi cu ta ofrece beneficionan cu ta haci nos ciudadnan mas fresco, mas berde cu mata y mas saludabel.
Actualmente mayoria di superficie den ciudadnan ta capta calor y asina ta hisa gastonan di coriente cu ta uza pa airco. Suelanan saludabel cu vegetacion ta yuda:
Suelanan cu ta bibo y saludabel ta esencial. Un seyo of capa di cement ta promove contaminacion y fragmentacion cu ta afecta productividad y biodiversidad di suela. E suela ta cas pa mas of menos 59% di e especienan den tera, manera micro organismonan. Proteha e suela aki ta mantene:
Trafico, industria, sushedad y desperdicio ta contamina suela urbano, menasando salud humano. Identifica e problemanan, efectua un bon maneho y restauracion di suela ta:
Aruba su centro di ciudad, manera mayoria ciudadnan na mundo, ta produci hopi sushedad. Mayoria di sushedad ta desperdicio organico. Ora cu esaki wordo procesa manera den compost, e resto organico aki ta:
Kico tur esaki ta nifica pa Aruba;
Pa nos isla chikito, proteccion di suela no ta un luho, sino un necesidad strategico.
Perdida di suela fertil: Crecemento urbano (desaroyo y construccion) ta conduci na perdida di tera fertil. Aruba por implementa miho planificacion di tereno y integra proteccion di e tiki cunucunan cu nos tin pa garantisa siguridad alimenticio.
Inverti den suela: Inverti den suelanan ta beneficioso pa asina spaar placa na mitigacion di inundacion y cuido medico. Suelanan cu ta funciona bon ta proteha nos infrastructura y bienestar di nos habitantenan.
E fundeshi di un Aruba mas fuerte, mas fresco y resiliente ta cuminsa bou tera, den e suela. Laga nos reconoce y inverti den nos suela urbano como e ‘infrastructura invisibel’ cu ta sostene nos. Dia Mundial di Suela 2025 ta un yamada pa accion na un y tur asina yuda proteha nos suela den area urbano of den ciudad.











